Udziały w majątku wspólnym to także jedno z kluczowych pojęć, potrzebne do rozumienia wspólności majątkowej małżeńskiej. Wielkość udziałów w majątku ma znaczenie dla podziału majątku. Ta wielkość wyznacza proporcję, w jakiej małżonek uczestniczy w podziale majątku.   

O wielkości udziałów w majątku wspólnym można mówić dopiero po ustaniu wspólności majątkowej, bo  w czasie jej trwania jest to wspólność bezudziałowa. 

Zasadą jest, że małżonkowie posiadają równe udziały w majątku wspólnym. Istnieją od niej dwa (2) wyjątki.

Pierwszy, gdy w intercyzie małżonkowie postanowili, że udziały w majątku wspólnym po ustaniu wspólności będą różne.

Drugi, gdy sąd na wniosek jednego z małżonków ustali inną proporcję udziałów w majątku wspólnym.

Wniosek do sądu o ustalenie nierównych udziałów dopuszczalny jest jedynie

• w odniesieniu do całego majątku wspólnego  – nie można żądać ustalenia nierównych udziałów w poszczególnych jego składnikach;
• po ustaniu wspólności majątkowej (chyba, że w sprawie o rozwód lub separację zgłoszono żądanie podziału majątku wspólnego)  

Wspomniany wniosek może zostać uwzględniony jedynie z ważnych powodów. Za ważne powody przyjmuje się względy natury etycznej, które miałyby usprawiedliwić - z uwagi na zasady współżycia społecznego – odejście od równych udziałów w majątku wspólnym. Za takie mogą zostać uznane na przykład: trwonienie majątku przez jednego z małżonków, hazard, alkoholizm, ale także długotrwała faktyczna separacja. Ciężar udowodnienia, że w konkretnej sprawie wystąpiły ważne powody spoczywa na tym, kto taki wniosek składa.

Co więcej, do takiego orzeczenia konieczne byłoby także wykazanie, że małżonkowie w różnym (nie zaś w równym) stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego. Jeśli któreś z małżonków przyczyniło w znacznie większym stopniu do powstania majątku wspólnego, ale nie ma ważnych powodów np. wieloletniej faktycznej separacji małżonków przemawiających za ustaleniem nierównych udziałów, to żądanie tego małżonka o ustalenie większego udziału w majątku wspólnym nie powinno zostać uwzględnione. I odwrotnie: gdy pomimo faktycznej wieloletniej separacji akceptowanej przez oboje małżonków nie występuje różny stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, to nie dojdzie do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.     

Dla ustalenia różnych udziałów w majątku wspólnym może mieć znaczenie również przypisanie winy w rozkładzie małżeństwa jednemu z małżonków, ale temu poświęcę odrębny tekst.