Potoczne wyobrażenia o tym, co można objąć podziałem majątku, czasami rozmijają się z realnymi możliwościami. Niejednokrotnie przepisy inaczej niż myślimy zakreślają ramy sądowego podziału majątku. 

Sądowy podział majątku może być obszerniejszy niż to, co wynika z samego określenia „podział majątku wspólnego”. Nie musi się on ograniczać do rozdzielenia składników majątkowych i określenia kwoty spłaty lub dopłaty. W ramach postępowania można zgłaszać także dodatkowe żądania.

Jakie ? W przypadku prawnika odpowiedź może być tylko jedna: to zależy od okoliczności.

Mogę natomiast podpowiedzieć, że możliwe jest zgłoszenie następujących żądań:

Może to być żądanie zapłaty wydatków i ciężarów na wspólny majątek, jakie jeden z małżonków poniósł (zapłacił) po ustaniu wspólności czyli najczęściej po rozwodzie. Zwykle chodzi o koszty wspólnego mieszkania, dlatego posłuży mi ono za przykład. Będą to w pierwszym rzędzie koszty utrzymania i zachowania lokalu, czyli koszty jego ogrzania, koszty czynszu czy koszty funduszu remontowego, a także podatek od nieruchomości.

Jeśli zaś trzeba było dokonać naprawy (np. pieca gazowego) czy remontu, to takie wydatki również mogą zostać rozliczone, co oznacza, że ten z byłych małżonków, który po rozwodzie poniósł wydatki na naprawę wspólnej rzeczy lub na jej remont, może domagać się zwrotu ich połowy.    

Analogicznie, jeśli wyłącznie jeden z byłych małżonków czerpał korzyści ze wspólnego majątku, np. wynajmował wspólne mieszkanie i pobierał czynsz, to w przypadku nieprzekazania połowy tych środków, drugi z byłych małżonków ma prawo żądania zapłaty kwoty odpowiadającej tej wartości.

Jeśli zaś jedno z byłych małżonków korzysta z mieszkania, które jest współwłasnością obojga, to można także rozważyć zgłoszenie żądania zapłaty tytułem wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej w sposób wyłączający jej współposiadanie przez drugiego małżonka.  Ten temat zasługuje na odrębne omówienie i poświęcę mu wkrótce odrębny post.

Można również domagać się zapłaty z tytułu spłaty wspólnych długów już po rozwodzie a przed podziałem majątku. Gdy małżonkowie wspólne mieszkanie kupili na kredyt, a po rozwodzie spłaca je tylko jedno, to spłacający może zgłosić żądanie zapłaty na kwotę odpowiadającą połowie spłaconych kwotom.  

Zdarza się również, że konieczne jest wzięcie pod uwagę żądania odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego zbycia lub roztrwonienia składników majątku wspólnego. Oto przykład, który zobrazuje możliwość żądania odszkodowania: Załóżmy, że jedno z małżonków - nie mając zgody drugiego - przeznaczyło wspólne oszczędności (zgromadzone w czasie wspólności), np. na drogi egzotyczny wyjazd, na który poleciało samo albo na zakup kolejnego roweru, choć miało już 3 inne. Takie okoliczności mogą być podstawą domagania się zapłaty połowy oszczędności, ponieważ trudno takie wydatki zakwalifikować jako poniesione na potrzeby rodziny czy uzasadnione potrzeby własne jednego z małżonków, a takie okoliczności mogą usprawiedliwiać wydatkowanie znaczących kwot z majątku wspólnego bez zgody drugiego współmałżonka. Muszę uczynić jedno zastrzeżenie; jeślimałżonkowie są bezdzietni i żyją w faktycznej separacji, to decydujące dla oceny zasadności żądania odszkodowania będzie wyłącznie wykazanie, że przeznaczenie wspólnych pieniędzy nastąpiło na usprawiedliwione potrzeby własne. W ich przypadku nie można wszak rozważać obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny.  

Jeśli opisane sytuacje mają miejsce, to nie tylko warto zgłosić odpowiadające im żądania w postępowaniu o sądowy podział majątku wspólnego; przypadku większości roszczeń należy je zgłosić. Jeśli bowiem prawidłowe zgłoszenie roszczenia w postępowaniu nie nastąpi, to nie będą one mogły być dochodzone później w innym postępowaniu.

Za zgłoszeniem roszczeń dodatkowych, o ile oczywiście zaszły okoliczności uzasadniające takie roszczenia, przemawia również wysokość opłaty sądowej. Niezależnie od tego, czy zgłasza się dodatkowe żądania czy nie, a także niezależnie od tego, o jak wysoką kwotę chodzi, opłatę sądową ponosi się w stałej wysokości 1000 zł. Zgłoszenie żądań dodatkowych w postępowaniu o podział majątku wspólnego nie jest objęte dodatkową opłatą sądową.

Warto także pamiętać, że swoboda wyobrażeń w temacie podziału majątku wspólnego nie jest ograniczona, jeśli byli małżonkowie będą w stanie porozumieć się poza sądem, korzystając choćby z mediacji. Zawierając ugodę, zainteresowane strony nie są ograniczone przepisami regulującymi sądowe postępowanie o podział majątku wspólnego. Ugoda jest każda umowa podlega zasadzie swobody umów, która choć też ma granice, to jest zdecydowanie pojemniejsza formułą.