Jak zawrzeć skutecznie tzw. intercyzę, jeśli polska obywatelka planuje zawarcie małżeństwa z obywatelem Czech?

Czy małżeństwo z niemieckim przedsiębiorcą może oznaczać odpowiedzialność jego małżonki za długi związane z jego działalnością?

To przykłady pytań, które warto postawić, planując małżeństwo z obcokrajowcem lub będąc już małżonkiem obywatela innego państwa.

Aby udzielić odpowiedzi na takie pytania, konieczne jest w pierwszej kolejności ustalenie, jakie prawo znajdzie zastosowanie do spraw majątkowych małżonków.     

Mogłoby się wydawać, że kwestie majątkowe małżeńskie muszą być uregulowane na poziomie unijnym i tam powinno się szukać odpowiedzi, przynajmniej, gdy chodzi o małżeństwo polskiego obywatela z obywatelem innego kraju ze wspólnoty. Tak po części jest. Jednakże regulacja na poziomie unijnym nie znajduje wprost zastosowania do Polski. Mam na myśli rozporządzenie Rady (UE) 2016/1103 z dnia 24 czerwca 2016 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w dziedzinie jurysdykcji, prawa właściwego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych (Dz. Urz. UE L 183 z 8.07.2016, s.1), które od 29 stycznia 2019 r. obowiązuje w 18 – stu krajach WE. Objęte są nim: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Włochy, Luksemburg, Malta, Holandia, Portugalia, Słowenia, Hiszpania i Szwecja.

Odpowiedź na pytanie, jakie prawo będzie regulowało relacje pomiędzy małżonkami, w sytuacji, gdy tylko jedno z nich jest obywatelem polskim, znajduje się w przepisach ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe.

Z przepisów tej ustawy dla spraw majątkowych pomiędzy małżonkami wynikają dwie zasady:

Po pierwsze, małżonkowie mogą wybrać prawo określonego państwa, jako te, które będzie stosowane do kwestii majątkowych w ich małżeństwie.

Jest to wybór ograniczony do poddania spraw majątkowych prawu ojczystemu (żony albo męża) albo prawa wspólnego miejsca zamieszkania (pobytu). Co ważne, wybór może zostać dokonany jeszcze przed zawarciem małżeństwa.

Również wspomniane rozporządzenie Rady (UE) 2016/1103 dopuszcza możliwość wyboru prawa, które będzie właściwe dla spraw majątkowych w małżeństwie. Analogicznie do polskiej regulacji wybór prawa jest ograniczony do takiego prawa, które obowiązuje w kraju pobytu obojga lub jednego z małżonków albo prawa kraju, którego obywatelstwo posiada którykolwiek z małżonków. 

Po drugie, jeśli małżonkowie nie wybiorą prawa, to stosowane będzie prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie braku miejsca zamieszkania w tym samym państwie - prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu, a gdyby nie można było ustalić takiego prawa, to należałoby się odwołać do prawa tego państwa, z którym małżonkowie są w inny sposób wspólnie najściślej związani.

Powyższe reguły mogą jednak ulegać modyfikacjom, jeśli w grę może wchodzić umowa międzynarodowa łącząca Polskę z innym krajem, którego obywatelem jest małżonek obywatela polskiego. Polskę łączą takie umowy z niektórymi krajami, w tym takimi, które należą do WE.

Kwestia, które prawo może zostać zastosowane do spraw związanych ze sprawami majątkowymi małżonków, jest kluczowa dla odpowiedzi na każde pytanie w tym obszarze. Będzie ona także wskazywała, w którym kraju należałoby szukać pomocy prawnej w razie wątpliwości czy problemów. Prawnicy profesjonalni znają bowiem najczęściej wyłącznie prawo i praktykę kraju, w którym wykonują zawód.

W tym świetle skorzystanie z możliwości wyboru prawa wydaje się rozwiązaniem wartym poważanego rozważenia. Pozwala bowiem na odwołanie się do takiego prawa, które może być najkorzystniejsze w konkretnej sytuacji.